05 juli 2018 Dick van Sprundel
Column: Port of Amsterdam
David Bowie’s Port of Amsterdam – die overigens gebaseerd is op het liedje van Jacques Brel – begint erg positief: “In the port of Amsterdam, There’s a sailor who sings, Of the dreams that he brings, From the wide open sea, In the port of Amsterdam”. Het eindigt echter veel minder met excessief drankgelach en hoerenloperij. Ook de zaak die zes Nederlandse havenbedrijven – waaronder Groningen Seaports, Havenbedrijf Amsterdam en Havenbedrijf Rotterdam (hierna “Port of Amsterdam”) – tegen de Europese Commissie had aangespannen eindigde veel minder prettig dan hoe deze ooit was begonnen…
Wat was het geschil? Sinds 1 januari 1956 zijn openbare ondernemingen die een economische activiteit hebben vrijgesteld van vennootschapsbelasting. Dit begint natuurlijk goed! Echter, met het oog op het bereiken van een gelijk speelveld op Europees niveau heeft de Europese Commissie (hierna “EC”) Nederland in 2008 formeel verzocht om aanpassing van zijn wetgeving en afschaffing van de vrijstelling. Op 1 januari 2016 heeft Nederland zijn wetgeving gewijzigd, waardoor openbare bedrijven vennootschapsbelastingplichtig werden. Hierdoor werden commerciële en openbare bedrijven vanaf 2016 gelijk behandeld. Omdat Nederland de vrijstelling voor de havenbedrijven echter niet had afgeschaft gold dat niet voor hen. De vrijstelling voor de havenbedrijven was niet afgeschaft, omdat de omliggende Europese zeehavens evenmin onderworpen waren aan belasting. Afschaffen zou dus in een nadelige positie van de Nederlandse havenbedrijven resulteren. Volgens de EC is deze vrijstelling echter onverenigbare staatssteun die met ingang van 1 januari 2017 alsnog moest worden afgeschaft. Port of Amsterdam ging in beroep en de Nederlandse Staat steunde hen.
Het beroep richtte zich overigens niet tegen de vraag of er sprake was van staatssteun, maar het ging meer om het moment van de afschaffing. Port of Amsterdam verweet de EC namelijk dat zij voor de Belgische, Duitse en Franse zeehavens geen maatregelen had genomen, noch dat zij voor Nederland een (langere) vrijstellingsperiode had opgenomen. Het beroep op het gelijkheidsbeginsel slaagde niet. Ook mocht Port of Amsterdam niet wijzen naar de andere landen. Het zou aardig zijn geweest als het Gerecht op bepaalde punten een andere koers was gaan varen en misschien had Nederland de overgangsregeling een meer evenredige vorm kunnen geven, bijvoorbeeld in de vorm van een groeischema.
Hoe het ook zij, de Nederlandse zeehavens missen in ieder geval als eerste de boot. Kort samengevat en gesimplificeerd oordeelde het Gerecht van eerste aanleg namelijk dat de belastingregeling voor de Franse, Belgische en Duitse zeehavens verschilt met die van Port of Amsterdam. Bovendien werd in het arrest onder andere gesteld dat de EC niet had gehandeld in strijd met de doelstellingen van de staatssteunregels. De mooie vrijstelling eindigde in mineur en Port of Amsterdam verloor het beroep.
Zijn er geen mogelijkheden voor een hoger beroep? Jazeker, maar het zal lastig zijn voor Port of Amsterdam om zijn gelijk te halen. Het oordeel van het Gerecht is stevig opgebouwd. Voordeel is dat bij een hoger beroep wel een advocaat-generaal een conclusie – een advies – kan delen. Ook kijken bij een hoger beroep andere rechters naar de zaak, maar een andere uitkomst lijkt niet waarschijnlijk. Ik vind het bijvoorbeeld spijtig dat op basis van vaste jurisprudentie het nog steeds is toegestaan dat de onderbouwing door de EC redelijk beperkt en nauwelijks gedocumenteerd behoeft te worden.
Inmiddels is duidelijk dat de huidige vrijstelling voor de Belgische en Franse zeehavens per 1 januari 2018 moet worden afgeschaft. Voor de Duitse zeehavens heeft de EC verklaard dat deze zeehavens kennelijk onderhevig lijken te zijn aan Duitse vennootschapsbelasting. Duitsland moet echter aanvullende informatie verstrekken om ervoor te zorgen dat er geen voordelen worden geboden. Port of Antwerp en Port of Le Havre staan dus een vergelijkbaar scenario te wachten, zij het met enige vertraging… Port of Hamburg? Port of Amsterdam!
